Lidioom: Regenboogtrui afwinnen

Afwinnen, laten winnen, gewoon winnen: met het  woord winnen is heel wat garen te spinnen. Kan dat? Nee, dat lijkt me geen goed gebruik van een uitdrukking. Ergens garen bij spinnen betekent: voordeel hebben, iets verdienen (vooral geld). We waren evenwel bezig met ‘afwinnen’. Iemand het  nieuwjaar afwinnen betekent: eerder zijn met de beste wensen.

Iets anders daarom. Als de Belgische wielrenner Rik van Looy (86) herdacht gaat worden, is misschien deze zin te verwachten: Beheyt heeft toen en toen de Keizer van Herentals de regenboogtrui afgewonnen. Dat zit zo. Rik II was in ’61 en ’62 al wereldkampioen geworden. Drie maal te reke, dat was uniek…

Alle Belgen reden daarom voor d’n Rik, ook omdat het kampioenschap in Vlaanderen was. In de eindsprint echter klopte ploeggenoot Beheyt de Keizer met een paar decimeter. Vraag: was/is dit afwinnen? Zelf denk ik van niet, hoewel Van Looy die trui al in zijn bezit had. Hij kon hem dus kwijt worden, net als die man van vorige week die geld verspeelde omdat zijn tegenstander een dobbelsteen nat gemaakt zou hebben. Conclusie: hier is ‘afwinnen’ niet goed gebruikt. Van Looy werd wel belazerd maar niet volgens vooropgezet plan. Geen goed gebruik van afwinnen, en idioom gaat als gezegd ook over het GEBRUIK van bijzondere woorden.

Er is nog een ander aafwinne, een al of niet schadelijke gewoonte afwEnnen; niet kunnen laten. Kóns doe det vloke neet aafwinne? Hier lijkt ‘leren’ logischer, maar waarom? Tussen haakjes: ik ga niet discussiëren of winne in de betekenis ‘wennen’ wel juist Limburgs is. Onze woordenboeken zijn verre van duidelijk. Dat van Thorn heeft alleen winne, voor beide toch zo verschillende werkwoorden. Ongeveer het tegenovergestelde, aanleren dus, is aanwinne, dat een dubbele betekenis kan hebben: land aanwinnen (maar gebruiken we dat, Limburg ligt niet aan zee) en AN ‘aanwennen’. Ik stel voor in het laatste geval aangewinne uit het woordenboek van Valkenburg te gebruiken; dat lijkt tenminste duidelijk Limburgs. Iets anders als juist Limburgs, of niet?

Reageren? redactie@veldeke.net of veldgewas@home.nl

Lidioom is onze wekelijkse rubriek over het eigene van de Limburgse taal. Alle voorgaande afleveringen zijn terug te vinden in ons archief.