Lidioom: Schoenen die vreemd gaan
Garepaap, wientemper, jónkerjan, roewvogel, miepmop. Mooie Limburgse woorden. Maar maken die het Limburgs rijker? En waarom? Dat zou ik onderzoeken. Ik ben daar nog (jaren?) mee bezig. Als we meer dan honderd woorden hebben voor het lieveheersbeestje, zou dat niet hetzelfde zijn als zestig paar schoenen bezitten. Je kunt er geen drie tegelijk dragen.
Over schoenen gesproken. Ik herinner me wat een vertaler uit het Frans ooit zei: dat het Nederlands eigenlijk een arme taal is, want het Frans heeft wel veertig verschillende woorden voor schoenen. Mijn hart sprong op – om het Magnificat aan te halen. Had ik niet vaker zoiets beweerd. En waarom? Juist: de Hollandse taalpolitie heeft honderden Vlaamse, Nedersaksische en Limburgse woorden afgekeurd; alleen het Hollandse woord was correct.
Die vertaler beweerde dat het Frans wel veertig verschillende woorden voor ‘schoen’ zou hebben. Hij maakte niet duidelijk of het misschien om soorten schoenen zou gaan. Hoge schoenen, laarzen: noem maar op. Kemasje bijvoorbeeld: beenkappen die in Limburg langzamerhand laarzen werden. Ik kan niet nalaten op te merken hoe De Nuie Mestreechsen Dictionair die dingen omschrijft: stijfleren bedekking van onderbeen; een corset voor kerels…
Waar het mij om gaat: als het Frans zoveel meer woorden voor schoenen heeft, waarom zou die taal dan rijker zijn? Die vertaler ziet rijkdom misschien als meer woorden voor voorwerpen, zaken, eigenschappen. Ik ben daar niet zeker van. Misschien heeft Frankrijk schoenen die nergens anders bekend zijn.
Over schoenen gesproken deel TWEE. Ik heb vroeger vaker gehoord: die schoenen neuken me. Het synoniemenwoordenboek van v. Dale heeft ruim veertig woorden voor neuken; die zullen wel zowat dezelfde betekenis hebben – rijkdom? Zeker. Het is een kwestie van stijl welk woord je gebruikt in een verhaal.
Schoenen die neuken is evenwel wat anders. Limburgs? In het woordenboek van Roermond wordt näöke zo verklaard: haspelen, prutsen. Die schoenen met een zachte G evenwel, die in grote gezinnen vaak van kind naar kind naar gingen, wat deden die? Pitse, knellen. Waarom dat nu minder nette woord dan gebruikt? Lidioom.
Reageren? Schrijf naar redactie@veldeke.net
Dit is aflevering 32 van de rubriek Lidioom. Alle voorgaande afleveringen kunt u terug vinden in ons archief.