Lidioom: Uitglijder in de broek

We hebben weer wintertijd, morgen is het Allerheiligen. Ik had hier kunnen vertellen welke sporen al die heiligen in het Limburgs nagelaten hebben. Dan gaat het me niet om de namen van parochies en schutterijen, maar wel die die verborgen zitten in voornamen.  Lidioom? Misschien Väös en Servé, namen afgeleid van de heilige Servatius, maar alle Sjengs? Sjeng zelf wel, waarom Sjang niet?

Sjang is een vorm van de Franse naam Jean. Ik idioom wat met de geboorte van de eerste Sjeng. Nieuwe wereldburger, die moest naar vader of opa Sjang genoemd worden. Is dat wel een geschikte naam voor zo’n kleine baas? Sjang, zo wordt in Roermond een laten we zeggen onaangepaste man genoemd. De jonge moeder noemde haar hartendief daarom niet Sjang maar ‘mie Sjengske’, en zo  zou de naam Sjeng ontstaan (kunnen) zijn. Probeer nu op die manier de namen Sjaak en Sjaek te verklaren, dan ga ik verder met de winter.

Ik winterde via litse, oetlitse (uitglijden) en als synoniem sjievele ofwel glijden. Het woordenboek van Valkenburg heeft sjuvele, en dan denk ik aan de zogeheten iteratief van sjuve, schuiven; ook: hij maakte een schuiver. Maastrichts sjievele is dan de iteratief van het Duitse schieben, dat dus over Valkenburg heen naar de Franse stad …

Zomer ’84 kwam ik opnieuw in Limburg wonen, in Maastricht. Het woord sjievele had ik nog nooit gehoord. Paar jaar later kreeg ik een getypt woordenboekje van het Heldens en wat zag ik? Sjievele, met als citaat: de waeg woor wie eine sjievel (spekglad) . Schitterend Limburgs.

Limburgs: Helden ligt hemelsbreed meer dan zestig kilometer noordelijker. Ertussenin is sjievele nauwelijks bekend, zodat de verhalen van elke vijf kilometer een ander dialect, ach ja. Het gaat (mij) om woorden, niet hoe die precies uitgesproken worden. Anders gezegd: sjievele kunnen we allemaal gebruiken, vooral figuurlijk. De burgemeester van X,  dae maakde mich dao eine sjievel, dao haet d’r zich danig de bóks mit gesjeurd (die maakte me toch een uitglijer, die zal zijn reputatie geen goed doen). Zijn er nog snijders?

Reageren? Schrijf naar: redactie@veldeke.net

Lidioom is onze wekelijkse rubriek over het eigene van de Limburgse taal. Alle voorgaande afleveringen zijn terug te lezen in ons archief.