Lidioom: Voortvaring van D-Day

Starend naar het woord voortvarend dacht ik even: waarom heeft het Limburgs zo’n woord niet. Maar wat is hebben, weet ik zeker dat we dat woord missen en zo verder.

Voor dat verdere pakte ik het WNT (Woordenboek der Nederlandsche Taal), dat aan de woorden ‘voortvaren’ en ‘voortvarend’ meer dan 4000 woorden wijdt. En wat vond ik daar? Het woord voortvaring. Ik had er eerlijk gezegd nooit van gehoord, maar het is kennelijk heel veel gebruikt. Betekenis vijf komt voor rond de Peel. Ik citeer: Gelegenheid om te rijden; inz. echter: datgene wat men bij het rijden behoeft, en dan ook gebruikt als ben. voor het geheel van paard, bijbehorende kar(ren) en tuig. Ik zou zeggen: een keurige omschrijving van gevaers ofwel: veurtuge. Keurig? Je bent haast genoodzaakt het woord ‘gelegenheid’ op te gaan zoeken om te weten wat bedoeld wordt.

Peel: daarom pakte ik het woordenboek van Venray, om te kijken wat dat te melden had. Heel veel, zoals het woord vortvares: vervoer, transport. Duidelijk. Het volgende woord was vortvaring: vervoerMIDDEL Ik mag nu onderscheid gaan maken tussen dit vortvaring en het algemener woord vortvares: dat staat voor het  begrip ‘vervoer’ (transport). Ik verzin een theoretische zin (over D-Day vandaag): Jammer dat het vortvares van al die vortvaring mislukte. Een ander voorbeeld: ik wil wel komen zondag, maar ik heb geen voertvares.

Voertvares? Waarom die OE? Ach, het voert-gebied in Limburg lijkt groter dan dat van vort. Verder is vort ook algemeen Nederlands, in de betekenis ‘voort (weg) en als nummer twee: verrot, corrupt. Daarom lijkt voert me wat spannender, want het heeft meer mogelijkheden, zie ik in de woordenboeken. Voorbeeld: voertmake is iets kwijt raken en ook opschieten.

Nou moet men met dat voert voorzichtig zijn. Het woord vortplante (Venray) is denkelijk vertaald AN, maar wie bepaalt dat?

En dan nog? Daarom moet ik even kwijt (voert?) dat het niet mijn bedoeling is opnieuw te beginnen met mijn Algemeen Geschreven Limburgs– vort verbieden bijvoorbeeld: ik ben niet gek geworden; voert dus ofwel VOORWAARTS.

Lidioom gaat een paar weken met vakantie. Maar begin juli gaan we weer gewoon verder met deze rubriek. In de tussentijd kunt u alle voorgaande afleveringen nog eens nalezen in ons archief.