Lidioom: Wie is Wie?

De Vriethaof of het Vrijthof: ik hou daar maar mee op. Als André Rieu duidelijk DE Vrijthof zegt en dat wordt ondertiteld met HET, dan noem ik dat dom – amen.

In de Limburgse tekst stond vorige week: ‘en doe (toen)’ etc. Waarom verduidelijkte ik dat woord doe toen? Nou: AN ‘toen’ was vroeger een gevaarlijk woord, waar de meester voor waarschuwde. Je mocht niet te veel ‘en toen’ schrijven. Waarom weet ik niet meer.

Gelukkig, heb ik ooit geschreven, was dat ‘toen’ toen geen goed  Limburgs woord. Dat kenden we niet, en we hebben er nog steeds twee woorden voor: wie en doe (dat ook al ‘dich’ is, jij). Het doe dat ‘toen’ betekent is een bijwoord van tijd: ich höb dich doe toch gezeen, biej Trees in d’n toen, nee: HAOF. Allei, ik laat liever een schitterend gebruik van doe zien, in een versregel van Leonne Cramers:

(geliek Fred Astaire euver de zjwik zjwiere): noe toek taenge doe.

Wat een taal: nu tikt tegen toen. Fantastisch. En een zjwik is een open dansvloer, wat planken in de wei en laat gaan. Het tweede ‘doe’ is een voegwoord, toen in ’t AN. Voogwaord? Jazeker: dat voegt twee zinnen aan elkaar zoals een kwak specie stenen steviger tot elkaar brengt.

Ik ga terug naar Trees in haar hofken. Toen die ‘hij’ hierboven zei dat dat bij Riet was, viel mij in wie, wo en wen det woor (hoe, waar en wanneer dat was). Een zinnetje zonder boerenwoorden, maar laat ze dat eens vertalen bij NPO 11-30.

Ik heb het echter nog over wie, en met dat woord, en met wo en wiene,  kan ik lang bij Riet in de tuin blijven. Moet dat? Zou dat ‘wie’ wel bij ’t Lidoom horen? Het is toch gewoon Nederlands? Ja mevrouw, maar alleen het vragend voornaamwoord wie; daar hebben wij waem voor. Ons wie betekent verder nog ‘als’, plus ‘hoe’: wie duit Wie det? Ik verAN: hoe doet Wie dat? De voornaam Wie hoor je voornamelijk in Midden- en Noord-Limburg. Het is een verkorting van Louis (Ludovicus). Oei, daar roept Riet of ik  een Leffe wil.

Reageren? redactie@veldeke.net of veldgewas@home.nl

Lidioom is onze wekelijkse rubriek over het eigene van de Limburgse taal. Alle voorgaande afleveringen zijn terug te vinden in ons archief.