’n Laeve lank Limburgs
Er is de afgelopen maanden heel wat te doen geweest over de streektaalnota ’n Laeve lank Limburgs die door gedeputeerde Ger Koopmans is aangeboden aan Provinciale Staten. Met name de kop op de voorpagina van dagblad De Limburger die de strekking van de nota wat ongelukkig samenvatte als Kind moet over op ‘plat’ was aanleiding tot verbaasde en soms verontwaardigde reacties. Wat dacht de provincie wel dat ze ouders kon voorschrijven in welke taal die hun kinderen moeten opvoeden. Wie de nota leest zal snel inzien dat de intentie daarvan enigszins genuanceerder ligt. Het gaat erom dat kinderen op de peuterspelenzalen niet krijgen aangeleerd om het dialect dat ze van thuis uit meekrijgen, zo snel mogelijk in te ruilen voor het Standaard Nederlands. Het gaat erom dat dialect niet bij voorbaat als een minderwaardige taal te presenteren, zoals nu vaak wel gebeurt.
De totstandkoming van de Streektaalnota heeft heel wat voeten in de aarde gehad. De oorspronkelijke versie kon niet op instemming rekenen van de belangrijkste instellingen die zich met de Limburgse taal bezig houden, de Raod veur ’t Limburgs, de streektaalfunctionaris, Veldeke Limburg en andere organisaties die zich verenigd hebben in het Taal en Letterenplatform Limburg. Omdat gedeputeerde Koopmans altijd beleden heeft dat de provincie het streektaalbeleid wil stimuleren en faciliteren maar voor de uitvoering ervan wil steunen op de organisaties die zich sinds jaar en dag met de Limburgse taal bezig houden, lag het voor de hand die organisaties om advies te vragen. Na veel onderling overleg heeft dat geresulteerd in de nota ’n Laeve lank Limburgs.
De nu voorliggende nota schetst het kader waarbinnen het streektaalbeleid gestalte zou moeten krijgen. Daarbij worden drie actielijnen aangeduid:
- Taalpromotie, het stimuleren van het gebruik van het Limburgs en het vergroten van de zichtbaarheid ervan.
- Taaloverdracht, het vragen van aandacht voor tweetaligheid in het onderwijs en in het bijzonder bij de voorschoolse educatie.
- Taalinfrastructuur, een samengaan van professionele instellingen en toekomstbestendige vrijwilligersorganisaties om de ambities op het terrein van de regionale taal vorm te geven.
Met name dat laatste punt vraagt om verdere uitwerking waarbij in de nota de suggestie wordt gedaan te komen tot de oprichting van een Hoes veur ’t Limburgs waarin de beoogde samenwerking gestalte kan krijgen. Dat Hoes moet ook voor de buitenwacht de autoriteit worden waar iedereen als eerste aanklopt met vragen over het Limburgs. De gedeputeerde heeft de nota onverkort doorgestuurd naar Provinciale Staten met de mededeling dat de uitvoeringsnota die het aangegeven kader in structurele en financiële vormen moet gieten, nog te verwachten is. Over de termijn waarop dat zal geschieden wordt nog overleg gepleegd. Het initiatief daarvoor ligt in eerste instantie bij de Raod veur ’t Limburgs, als officieel adviesorgaan van de provincie.
Voor de volledige tekst van de nota ’n Laeve lank Limburgs kunt u hier terecht.
Commentaar op de nota in de pers
Leonie Cornips, bijzonder hoogleraar Taalcultuur in Limburg aan de Universiteit van Maastricht, schreef naar aanleiding van het artikel in De Limburger een column voor Veldeke, waarin zij tekst en uitleg geeft over de historie van de ontwikkelingen rond het provinciaal streektaalbeleid. U kunt die column hier nalezen.
Naar aanleiding van de kritiek van Leonie Cornips op het artikel in De Limburger heeft die krant haar uitgenodigd om nog eens in eigen woorden uit te leggen hoe dat nu zit met de tweetaligheid van Limburgse kinderen, waarvan sprake is in de streektaalnota van de provincie. U kunt dat interview hier nalezen.
Reacties op de kadernota uit het veld
Naar aanleiding van de Kadernota heeft gedeputeerde Ger Koopmans de partijen in het veld van de streektaal om een reactie gevraagd aan de hand van een aantal vragen die hij daartoe geformuleerd had.
In haar reactie onderschrijft de Raod veur ’t Limburgs “van harte” de inhoud van de kadernota. De Raod geeft verder aan dat zij zelf een transitietraject is gestart om te komen tot een Raod die nadrukkelijker een weerspiegeling zal zijn van de huidige talige samenleving in Limburg. Daarbij staat samenwerking met andere taalorganisaties, maar ook met onderwijsinstellingen en mediabureaus, voorop. In dat verband benadrukt de Raod het belang van de totstandkoming van een in de kadernota genoemd Hoes veur ’t Limburgs, waarin alle activiteiten rond de Limburgse taal bijeengebracht worden. U kunt de volledige reactie hier lezen.
De Leerstoel Taalcultuur in Limburg van de UM noemt in zijn reactie de nota een “prima document”. Het uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek naar de streektaal en het binnenhalen van fondsen om dat te kunnen doen staat centraal in de activiteiten die de Leerstoel onderneemt om de doelstellingen van de kadernota te realisere. Ook betoogt de Leerstoel dat de organisaties in het streektaalveld zich minder naar binnen zouden moeten richten meer aandacht moeten besteden aan het betrekken van nieuwe doelgroepen bij hun werk. De hele tekst van de reactie van de Leerstoel kunt u hier nalezen.
In een uitgebreide reactie plaatst Yuri Michielsen van de Limbörgse Academie een aantal kritische kanttekeningen bij de kadernota ’n Laeve lank Limburgs. Op de eerste plaats wordt volgens hem in de kadernota het gebruik en de rol van de Limburgse taal op een te traditionele manier omschreven, vooral als identiteitsdrager van de Limburgse (volks)cultuur, terwijl die taal in zijn visie ook een veel bredere functie heeft als algemeen, dagelijks communicatiemiddel. Verder vindt de Limbörgse Academie dat de rol van de Rijksoverheid onvoldoende belicht wordt, terwijl die overheid een cruciale rol behoort te spelen in het taalbeleid, al was het maar om een wettige grondslag te bieden aan de uuitvoering van dat beleid, bijvoorbeeld bij het geven van onderwijs in het Limburgs. In de reactie wordt ook aangegeven hoe de Limbörgse Academie denkt de doelstellingen van de nota te concretiseren met de digitale projecten die ze onderneemt. Voor de hele tekst van de reactie klikt u hier.
Reactie van Veldeke
Op verzoek van de gedeputeerde heeft ook Veldeke Limburg inmiddels per 14 september 2018 een reactie op de kadernota ’n Laeve lank Limburgs aan de provincie doen toekomen. In die reactie betoogt Veldeke zijn instemming met de algemene teneur van de nota. Maar plaatst daar ook een paar kritische kanttekeningen bij. Zo kunnen volgens Veldeke de ambities van de nota niet worden waargemaakt zonder een door de provincie onderschreven taalvisie waarin zowel de wetenschappelijke, de professionele en de amateuristische aandacht voor de Limburgse taal tot uitdrukking wordt gebracht. Ook pleit Veldeke voor een instelling die als onbetwiste autoriteit op het terrein van de Limburgse taal kan gelden. Wie de volledige tekst van de reactie van Veldeke wil nalezen, dat kan hier.
De nota en de reacties daarop liggen nu bij de provinciale politiek. In eerste instantie zal de Commissie Cultuur en Samenleving zich daarover moeten buigen. De eerstvolgende vergadering van die Commissie staat geagendeerd voor 25 januari 2019 maar op de agenda is niets te v inden over streektaal of over de streektaalnota. Het ziet er dus naar uit dat de behandeling zal worden uitgesteld tot na de verkiezingen voor de Provinciale Staten op 10 maart aanstaande. En dan is het maar weer afwachten hoe de samenstelling van de Staten en van het daaruit te vormen Bestuur zal zijn. En wie de nieuwe député voor cultuur wordt, bijvoorbeeld.
Laatste nieuws!
Op 22 januari 2019 heeft gedeputeerde Ger Koopmans alle commentaren, aanvullingen en aanbevelingen van de Limburgse streektaalorganisaties op de nota E Laeve Lank Limburgs, zoals die hierboven staan weergegeven, officieel aangeboden aan de Commissie Cultuur en Samenleving van Provinciale Staten. U kunt de volledige tekst waarmee dat gebeurd is hier nalezen. Daarmee staat niets een spoedige behandeling van de nota door Provinciale Staten meer in de weg. Behalve dan de onlangs gehouden verkiezingen voor Provinciale Staten en een naar het zich laat aanzien lange periode van formatiebesprekingen. Wordt vervolgd.
Allerlaatste nieuws!
Zoals u in de krant heeft kunnen lezen hebben we sinds kort een nieuw College van Gedeputeerde Staten. En het is een heel bijzonder, namelijk extra-parlementair college, dus zonder dat vooraf overeenstemming met partijen in Provinciale Staten is bereikt over het programma. Maar dat wil niet zeggen dat GS geen programma heeft. En wat ook heel bijzonder is: voor het eerst staat daarin expliciet iets vermeld over de Limburgse taal. Letterlijk staat in het Collegeprogramma: “Wij stimuleren een integrale, gezamenlijke streektaalaanpak vanuit de streektaalorganisaties. Dialect kan ook een rol spelen op andere beleidsvelden, zoals eenzaamheid” bij senioren.” En dat ook de jeugd niet vergeten wordt blijkt uit een andere passage, waarin staat: “Wij willen jongeren meer bewust maken en deelgenoot maken van de Limburgse omgeving en het Limburgse verleden. Bijvoorbeeld door het stimuleren van streektaal…”. Dat geeft goede hoop voor onze Limburgse taal. Nu nog op zoek naar een meerderheid in Provinciale Staten. We houden u op de hoogte.
Het kan verkeren
Het extra parlementaire college van gedeputeerde staten heeft een onverwacht einde gekregen. Naar aanleiding van artikelen in De Limburger en NRC over integriteitskwesties trad niet alleen het complete college maar ook gouverneur Bovens af, nog voordat er een rapport over de kwesties was verschenen. Inmiddels zijn we een interim commissaris van de koning (Remkes) en een nieuwe gouverneur (Roemer) verder en is er ook een nieuw college van gedeputeerde staten. Geert Gabriëls (Groen Links) heeft daarbij de Limburgse streektaal in zijn portefeuille. Maar: nieuw college, nieuwe nota’s. In december 2021 heeft Geert Gabriëls de Beleidsbrief Erfgoed gepubliceerd met daarin de door het college voorgenomen acties inzake de diverse erfgoeddisciplines, waaronder de streektaal. En daarmee begint de discussie over onze taal van voor af aan. Er zijn inmiddels al weer een aantal inspraakbijeenkomsten geweest waarop ook de dialectorganisaties hun zegje hebben mogen doen. Voor een verslag daarvan kunt u hier klikken.